جنگ موصل و تنوع خواسته ها

در حالی که نیروهای نظامی عراق صحبت از نزدیک شدن به ساعت صفر عملیات ازاد سازی موصل میکنند واکاوی انگیزه ها ی نیروهایی که در این جنگ نقشی مستقیم و غیر مستقیم بر عهده دارند شاید جالب توجه باشد .

ارتش عراق: 

ارتش عراق اصلیترین پایگاه نظامیش در شهر موصل بود پایگاهی که طی یک توطئه ی بین المللی که اسناد ان را ویکیلیکس منتشر کرد به دست داعش افتاد . در این جلسه که 48 ساعت پیش از سقوط شهر برگزار شد  نمایندگانی از داعش ، عربستان ، ترکیه و قطر و اردن و حزب دمکرات کردستان عراق با اطلاع اسرائیل و ایلات متحده ی امریکا حضور داشتند . در این جلسه حد و حدود پیشروی نیروهای نظامی تعیین شد . سپس اطلاعات این جلسه را 24  ساعت پیش از سقوط موصل به ایران فروخته می شود . یعنی عملا تمامی نیروهای منطقه ای حتی دولت عراق از سقوط موصل اطلاع داشتند.

به هر جهت ارتش عراق اصلیترین نیرویی است که قصد دارد در عملیات موصل نقشی محوری داشته باشد . این نیرو متشکل از طیف وسیعی از نیروهای طائفه ای و قومی عراق است . ارتش عراق به دلیل اینکه توانایی بازپس گیری موصل را به تنهایی ندارد ناچار است بر سر نحوه ی اداره ی این شهر پس از داعش با نیروهای دیگر عراقی سازش نماید .

نیروی پیشمرگ:

ماده ی 140 قانون اساسی عراق در خصوص برخی مناطق که از آن به مناطق مورد مناقشه یاد می شود عنوان کرده است که تا سال 2007 می بایست در همه پرسی از مردم این مناطق الحاق ان را به اقلیم کردستان یا عراق فدرال مشخص شود اما در دوران نوری مالکی این اتفاق نیوفتاد و ماده ی 140 اجرا نشد . پس از حمله داعش نیروی پیشمرگ سعی کرد مناطق مورد مناقشه را به کنترل خود در بیاورد که تا حدود زیادی نیز موفق شد از جمله این مناطق می توان به کرکوک ، شنگال ، سعدیه و جلولا اشاره کرد . این مناطق در حال حاضر در کمنترل دولت اقلیم کردستان است و حکومت اقلیم پس از بازپسگیری این مناطق از داعش عنوان کرد از نظر اقلیم کردستان در خصوص مناطق فوق ماده ی 140 اجرا شده است .

هدف اصلی نیروی پیشمرگ کنترل موصل نیست بلکه این نیرو سعی دارد 15 درصد باقی مانده ی مناطق مورد مناقشه که شامل مناطقی از موصل و حویجه است را به کنترل خود در بیاورد . بر همین اساس طبق توافق ضمنی با دولت عراق حضور خود در عملیات موصل را منوط به کنترل مناطق مورد مناقشه کرده است .

حشد الاشعبی:

این نیروها شامل اقلیت ترکمن شیعی و اکثریت عرب شیعی است . پس از ورد داعش به عراق توسط ایت الله سیستانی فراخوانی داده شد که نیروهای بومی و شیعی عراقی در مقابل داعش بیاستند . پس از آن به کمک ایران این نیروهای پر شمار سازماندهی شدند و تحت تفکر ایدئولوژی شیعه مورد اموزش قرار گرفتند . به لحاظ نظامی میتوان انها را مشابه نیروهای بسیجی در جنگ ایران و عراق دانست .

در حال حاضر تخمین زده می شود بیش از 30 هزار نیرو داشته باشند . معمولا در جنگ پر تلفات هستند و عموما احساسی مبارزه می کنند . در چند مورد میان نیروهای ترکمن و عرب دچار تنش شده اند و از طرفی نیروهای ترکمن  با نیروی پیشمرگ نیز درگیری هایی را در محور توزخورماتو تجربه کرده اند .

این نیرو دارای شکاف های بزرگی در ساختار خود است بخشی از این نیرو تحت نفوذ مقتدی صدر هستند و بخشی نزدیک به ایران و بخش دیگری از ان تحت تاثیر و نفوذ ایت الله سیستانی است . نیروهای ترکمانی نیز گرایشاتی به ترکیه دارند از این رو چندان ساختار یک دستی در ان وجود ندارد.

این نیروها از طرف ائتلاف غرب مورد حمایت نیست و چنانچه در عملیات تکریت شاهد بودیم هرگاه نیروهای حشد شعبی در عملیات حضور داشته باشند حمایت ائتلاف از عملیات متوقف می شود .

با توجه به اینکه موصل شهری عربی کردی است و جمعیت ان سنی می باشد بعید به نظر می رسد حشد الشعبی چندان نقشی محوری و کلیدی داشته باشد .

ی پ ش(یگانهای مدافع شنگال):

این نیرو بخشی از پ ک ک هستند که پس از سقوط شنگال از مردم ایزدی منطقه سازماندهی شد . اکنون نیروهای این جریان بازوهای بومی پ ک ک در ساختار سیاسی نظامی عراق هستند . ی پ ش رابطه ی نزدیکی با دولت عراق دارد به نحوی که ائتلاف دولت قانون که یکی از احزاب اصلی شیعی عراق است پیشنهاد افتتاح دفتر پ ک ک در بغداد را مطرح کرده است .

از طرفی مشارکت ی پ ش در عملیات موصل مورد حمایت دولت عراق است اما حزب دمکرات کردستان عراق و دولت ترکیه به شدت مخالف حضور این نیرو در جنگ موصل هستند . شمار آنان که برای جنگ موصل اعلام امادگی کرده اند بین دو تا سه هزار نفر است . حضور آنها در این جنگ بیشتر جنبه ی سیاسی و رقابتی با ترکیه را دارد .

نیروهای نظامی ترکیه :

بعید به نظر می رسد ترکیه بتواند در این عملیات مشارکت مستقیم داشته باشد چراکه رابطه ی تنگاتنگی با داعش دارد و از طرفی شیعیان عراق به شدت مخالف حضور آنها در خاک عراق هستند . اما دو نیروی ترکمان و حزب دمکرات از حضور آنها استقبال کرده اند . به نظر می رسد چنانچه دولت ترکیه از خواسته ی خود مبنی بر مشارکت در عملیات موصل منصرف شود این انصراف را منوط به عدم مشارکت پ ک ک میکند . شاید حضور ترکیه در عراق فقط برای بالابردن قدرت چانه زنی ترکیه برای ممانعت از حضور پ ک ک در عملیات های مهم عراق دانست .

از طرف دیگر حزب اک پارتی ترکیه قصد دارد به طور ضمنی موصل و کرکوک را بخشی از قلمرو عثمانی برای شهروندان ترک تداعی کند . و حضور خود را در منطقه ی بعشیقه در همین راستا توجیه میکند . ترکیه با توجه به شمار اقلیت ترکمان در کرکوک و موصل تمایل دارد این منطقه ی بخشی از امراطوری عثمانی باشد . امپراطوری که بیشتر جنبه ی تبلیغاتی دارد تا یک برنامه ی عملی یا حقوقی .

به هر صورد ترکیه دو هدف تبلیغات عثمان گرایی و ممانعت از پ ک ک برای قدرت گیری در عراق را به عنوان انگیزه های اصلی خود در حضور در عراق دنبال میکند .